Κατά καιρούς έχουμε γίνει διάφορες έρευνες για την εμφάνιση ελεύθερων ριζών και την κατανάλωση αντιοξειδωτικών. Το οξειδωτικό στρες που συμβαίνει στον οργανισμό από τα αυξημένα επίπεδα ελευθέρων ριζών είναι αιτία πολλών παθήσεων.

Τι είναι όμως το οξειδωτικό στρες;

Ο όρος οξειδωτικό στρες αναφέρεται στη διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ ελευθέρων ριζών, κυρίως του οξυγόνου, και αντιοξειδωτικών, ως αμυντικών μηχανισμών έναντι της βλαπτικής δράσης των ελευθέρων ριζών. Το οξειδωτικό στρες προκύπτει από:

-την αυξημένη παραγωγή των δραστικών μορφών οξυγόνου π.χ. λόγω της παρουσίας τοξινών

-τη μείωση της συγκέντρωσης των αντιοξειδωτικών π.χ. λόγων κάποιων μεταλλάξεων στα αντιοξειδωτικά ένζυμα ή μείωσης της πρόσληψης αντιοξειδωτικών από τη διατροφή

Τι είναι αντιοξειδωτικά;

Τα αντιοξειδωτικά είναι ουσίες που δρουν με τέτοιο τρόπο ώστε να δεσμεύουν και να εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες, μετατρέποντας τες σε μη τοξικές άρα και ακίνδυνες για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Πηγές αντιοξειδωτικών είναι:

• Βιταµίνη ΑΑυγό, βούτυρο, γάλα και γαλακτοκοµικά προϊόντα, συκώτι, ιχθυέλαια
• Βιταµίνη CΦρούτα, κυρίως εσπεριδοειδή, (πορτοκάλια, µανταρίνια), φραγκοστάφυλα, φράουλες, ακτινίδια, κεράσια, µούρα, πεπόνι, ντοµάτα, λάχανο, πράσινη πιπεριά, πράσινα φυλλώδη λαχανικά (µαρούλι, σπανάκι), σταυρανθή (µπρόκολο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών)
• Β-καροτένιοΦρούτα κυρίως εσπεριδοειδή, (πορτοκάλια, µανταρίνια), λαχανικά πράσινου, κίτρινου και πορτοκαλί χρώµατος, ντοµάτες, και επίσης (σε μικρότερες ποσότητες) βερίκοκα, γλυκοπατάτες, καρπούζι, κολοκύθα
• Βιταµίνη ΕΦυτικά έλαια,(ηλιέλαιο, αραβοσιτέλαιο, βαµβακέλαιο), και κυρίως ελαιόλαδο, δηµητριακά ανεπεξέργαστα, σόγια, αµύγδαλα, καρύδια, φουντούκια, λαχανικά σκούρα πράσινα, λαχανικά φυλλώδη, φύτρα σταριού, αυγά
• ΣελήνιοΚρέας, συκώτι, θαλασσινά, αβοκάντο, ελιές, ξηροί καρποί, δηµητριακά, σπόροι, φρούτα και λαχανικά που φυτρώνουν στο έδαφος
• ΦλαβονοειδήΑρακάς, βατόµουρα, εσπεριδοειδή, κόκκινο κρασί, κουµ κουάτ, κρεµµύδια, µέλι, µήλα, µπρόκολο, πικρή σοκολάτα, σόγια, σταφύλια, τσάι πράσινο και µαύρο, φασολάκια πράσινα και επίσης στους ανθούς λαχανικών και λουλουδιών και στα φύκια
• Ψευδάργυρος∆ηµητριακά, συκώτι, όσπρια, θαλασσινά, σπόροι σιταριού, µαγιά µπύρας, αυγά
• ΑνθοκυανίνεςΓογγύλια, κάρδαµο, κεράσια, κουνουπίδι, κραµβολάχανο, λάχανο κατσαρό, µούρα, µπρόκολο, µύρτιλλα, σπαράγγια, σταφύλια, φράουλες
• Ελλαγικό οξύΒατόµουρα, κεράσια, σταφύλια, φράουλες
• ΛυκοπένιοΝτοµάτες (φρέσκες, λιαστές και επεξεργασµένα προϊόντα ντοµάτας) και επίσης (λιγότερο) γκρέιπφρουτ, καρπούζι και πιπεριές
• ΦαινόλεςΕλαιόλαδο, ελιές, εσπεριδοειδή, κακάο, κρασί, λιναρόσπορος, µπρόκολο, σκόρδο, σοκολάτα πικρή, τσάι πράσινο.
• Συνένζυµο Q10Σαρδέλα, σκουµπρί, σόγια

Κάποιες ασθένειες προκαλούνται κάποιες φορές από τα αυξημένα επίπεδα ελευθέρων ριζών στον οργανισμό όπως: Ρευματοπάθειες, Αυτοάνοσα νοήματα, Αρτηριοσκλήρυνση, Χρόνια πολυαρθρίτιδα, Πρόωση γήρανση, Ελκώδης κολίτιδα, Νόσος Parkinson, Δερματικές παθήσεις, Παγκρεατίτιδα, Καρκίνος. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως και να γίνεται κατανάλωση αντιοξειδωτικών από τον άνθρωπο, μπορεί να εμφανίζονται και πάλι αυξημένα επίπεδα ελευθέρων ριζών λόγο της εξάντλησης κάποιων αντιοξειδωτικών.

Οξειδωτικό στρες και σακχαρώδης διαβήτης

Το οξειδωτικό στρες είναι ένας σημαντικός παθογόνος παράγοντας για τις παθολογίες που σχετίζονται με τον σακχαρώδη διαβήτη. Επομένως, μία πιθανή θεραπευτική προσέγγιση θα μπορούσε να βασιστεί σε στρατηγικές αντιμετώπισης των αντιδραστικών μορφών οξυγόνου (ROS), που παράγονται από το οξειδωτικό στρες, μέσω της χορήγησης βιταμινών ή άλλων μακροθρεπτικών ουσιών, ιδιαίτερα βιταμίνης C ή Ε. Η υπεργλυκαιμία μπορεί να προκαλέσει εξάντληση της βιταμίνης C από τα κύτταρα λόγω ανταγωνιστικής εκτόπισης της, επειδή η απορρόφηση του δεϋδροσκοασκορβικού οξέος από τη βιταμίνη διαμεσολαβείται κυρίως από τους υποδοχείς GLUT4. Για το λόγο αυτό η βιταμίνη C ανταγωνίζεται τη γλυκόζη για τη μεταφορά της. Τα ενδοκυττάρια ελλείμματα βιταμίνης C είναι ιδιαίτερα επιζήμια στην περίπτωση υψηλής ροής υποστρωμάτων, που οδηγούν στην αυξημένη παραγωγή ανιόντων υπεροξειδίου.

Οξειδωτικό στρες και θυροεοειδίτιδα Hashimoto

Ασθενείς με θυροεοειδίτιδα Hashimoto βρέθηκαν να έχουν αυξημένα επίπεδα ελευθέρων ριζών και μειωμένα επίπεδα αντιοξειδωτικών σε σύγκριση με εκείνους που δεν έχουν την ασθένεια, δείχνουν τα ευρήματα μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Thyroid το 2016. Η κα Ροζάρια Μ. Ruggeri MD Phd, του τμήματος κλινικής και περιμαματικής ιατρικής στο Τμήμα Ενδοκρινολογίας του AOU Policlinico G. Martino di Messina στην Ιταλία και οι συνεργάτες της αξιολόγησαν 71 ασθενείς με νεοδιαγνωσμένη θυερεοειδήτιδα Hashimoto (μέση ηλικία 38 χρόνια, 63 γυναίκες) και 63 υγιείς μάρτυρες σχετικά με αλλαγές στην οξειδωτική ισορροπία κάποιων ειδικών ορολογικών τεστ. Σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, οι αντιδραστικοί μεταβολίτες οξυγόνου (ROS) βρέθηκαν αυξημένοι και το βιολογικό αντιοξειδωτικό δυναμικό μειωμένο σε ασθενείς με θυερεοειδήτιδα Hashimoto. Μία αντρόστροφη σχέση βρέθηκε επίσης ανάμεσα στους αντιδραστικούςμεταβολίτες του οξυγόνου και το αντιοξειδωτικό δυναμικό, υποδεικνύοντας μία ανισορροπία μεταξύ της ενδογενούς παραγωγής ελευθέρων ριζών και των αντιοξειδωτικών αμυντικών συστημάτων σε ασθενείς με θυερεοειδήτιδα Hashimoto.

Οξειδωτικό στρες και καρκίνος

Τα τελευταία χρόνια έχει επιστημονικά επιβεβαιωθεί η ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στα αυξημένα επίπεδα ελευθέρων ριζών (οξειδωτικό στρες) και την εμφάνιση διαφόρων μορ΄φων καρκίνων. Το οξειδωτικό στρς θεωρείται σημαντική αιτία γενετικών μεταλλαξέων και παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην πρόκληση όσο και στην εξέλιξη της ασθένιας. Το οξειδωτικό στρες οδηγεί σε οξείδωση βασικών βιοχημικών συστατικών του κυττάρου, όπως τα λιπίδια, οι πρωτεΐνες και το DNA, με απότελεμα τη μεταβολή των δομικών λειτουργικών τους ιδιοτήτων. Ανάλογα με την ένταση του οξειδωτικού στρες, οι επιδράσεις στις κυτταρικές λειτουργίες ποικίλουν, οδηγώντας ακόμα και στον κυτταρικό θάνατο. Από τις μελέτες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα φαίνεται ότι ο καρκίνος ξεκινά από τη βλάβη του DNA ενός κυττάρου. Αν αυτή η βλάβη δεν επιδιορθωθεί τότε το κύτταρο θα υποστει μετάλλαξη και στην συνέχεια θα αναπτυχθει καρκίνος.

Τέλος όπως προκύπτει από διάφορες έρευνες που έχουν γίνει είναι απαραίτητη η κατανάλωση αντιοξειδωτικών προς αποφυγή διαφόρων παθήσεων αλλά πάντα με μέτρο. Η υπερκατανάλωση αντιοξειδωτικών πιθανόν να μειώσει τη ρύθμιση σημαντικων αντιοξειδωτικών που παράγονται από το ίδιο μας το σώμα, υποβαθμίζει σημαντικά μέρη του ανοσοποιητικού μας συστήματος ή ακόμη πιθανόν να αυξάνει τη μικροβιακή καταστροφή ή τη φυσιολογική κυτταροπροστατευτική ανταπόκριση στην καταστροφή ιστών. Η συμπληρωματική χορήγηση αντιοξειδωτικών δε θα έπρεπε να συστήνεται εφόσον δεν φαίνεται να υπάρχουν ωφέλιμες δρασεις της συμπληρωματικής χορήγησης αντιοξειδωτικών σε ασθένειες όπως τα καρδιαγγειακά, η επέρταση, ο καρκίνος και οι αλλεργίες και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αυξανουν την θνησιμότητα.

Διαιτολογικό γραφείο DiettoGo
Νικολέτα Μεταλλούλη - Μητράκα
Διαιτολόγος - Διατροφολόγος